15 Ocak 2013 Salı

liderlik


LİDERLİK

       Certo’ya göre;liderlik bazı amaçların başarılması yönünde insanların davranışlarını yönlendirme süreci olarak tanımlanabilir.
       Hellriegel ve Slocum’a göre;hedeflenen amaçlara ulaşmak için,organizasyonun diğer elemanlarını etkileme,motive etme ve yönlendirme yeteneği olarak tanımlanır.
George ve Jones’a göre;lider,grupların ve organizasyonların amaçlarına ulaşmalarını sağlamak üzere gruptaki ve organizasyonlardaki üyeleri etkileyen kişilerdir.

Liderlik Sürecinde Kullanılan Güç Tipleri
       Güç ; diğerlerinin davranışlarını etkileyebilme yeteneği olarak tanımlanabilir.
       French ve Raven’e göre lider,astlarını etkilemek için şu güç tiplerini kullanır:
       Biçimsel Güç
       Ödüllendirme Gücü
       Cezalandırma Gücü
       Uzmanlık Gücü
       Beğeniye Dayanan Güç

       Bu açıklamalardan sonra liderlik sürecini şu eşitlikle ifade edebiliriz:
       Liderlik=f(Lider,İzleyiciler,Koşullar)

Liderlik Teoriler

       1)Özellikler Teorisi

Yaş
Zeka
Samimiyet
Cinsiyet
Bilgi
Doğruluk
Boy
İnisiyatif sahibi olma
Açık sözlülük
Başkalarına güven verme güzel konuşma yeteneği
Kişiler arasındaki ilişki kurma yeteneği
Kendine güven duyma
Irk
Dürüstlük
Kararlılık
Yakışıklılık/Güzellik
Hissel olgunluk
İş başarma yeteneği

       2)Davranışsal Teoriler
       Araştırmacılar liderin kişisel özelliklerinden çok ‘nasıl davrandıkları’ ve ‘ne yaptıkları’ ile ilgilenmeye başlamışlardır.
       Liderin astları ile iletişim şekli,yetki devredip etmemesi,karar verme tarzı,anlaşmazlıkları çözüm şekli gibi davranışlar liderin etkinliğini belirleyen önemli faktörler olarak ele alınmıştır.
       A) Ohio State Üniversitesi Liderlik Çalışması
       B) Michigan Üniversitesi Çalışmaları
       C) Blake ve Mouton’un Yönetim Tarzı Matriksi Modeli
       D)McGregor’un X ve Y Teorisi
E)Likert’in Sistem 4 Modeli

A)Ohio State Üniversitesi Liderlik Çalışması
       Amaç; liderin nasıl tanımlandığını tespit etmektir.
       Çalışma sonucunda liderlik davranışlarını tanımlamada 2 önemli bağımsız değişkenin önemli rol oynadığı belirlenmiştir.
    Bunlar:
       Kişiyi dikkate alma
       İşi ağırlık verme
           Ohio State Üniversitesi Çalışmalarının Sonuçları Şöyledir:
       1)Liderin kişiyi dikkate alan davranışları arttıkça personel devir hızı ve devamsızlığı azalmaktadır.
       2)Liderin inisiyatifi ele alan davranışları arttıkça grup üyelerinin performansı artmaktadır.

       B)Michigan Üniversitesi Çalışmaları

        
       Bu çalışmanın amacı; grup üyelerinin tatminine ve grubun verimliliğine katkıda bulunan faktörleri belirlemektir.
       Verimlilik,iş tatmini,personel devir hızı gibi kriterler kullanılmıştır.
       Liderlerin davranışları 2 faktör etrafında toplanmaktadır:
       1)Kişiye yönelik davranış faktörü
       2)İşe yönelik davranış faktörü
       Çalışmanın ulaştığı genel sonuç;kişiye yönelik liderlik davranışının daha etkin olduğu yönünde olmuştur.
        
       C)Blake ve Mouton’un Yönetim Tarz Matriksi    Modeli
           2 tutumsal boyutu vardır:
           1)İnsana ilgi
           2)Üretime ilgi
       Liderlik Tarzları
       (9,9) Liderlik=> Ekip Liderlik
       (5,5) Liderlik=> Orta Yolcu Liderlik
       (1,9) Liderlik=> Şehir Kulübü Liderlik
       (9,1) Liderlik=> Görev Liderliği
       (1,1) Liderlik => Cılız Liderlik

       D) McGregor’un  X ve Y Teorileri
        
       X teorisi varsayımları
       Y teorisi varsayımları
       Ortalama bir insan çalışmayı sevmez,iş’ten mümkün olduğunca kaçmaya çalışır.
       Kişi için iş,oyun ve dinlenme kadar doğaldır.
       Sorumluluk yüklenmek istemez,güvenceyi herşeye tercih eder.
       Kişi doğuştan tembel değildir.Onu bu hale getiren tecrübeleridir.
       İnsanları çalıştırmak için onları zorlamak ve yakından kontrol etmek gerekir.
       Her insanın potansiyeli vardır.Uygun şartlar altında kişi bunları gerçekleştirir ve daha fazla sorumluluk yüklenmeyi öğrenir.
       Dolayısıyla yöneticinin yapması gereken,uygun ortam yaratarak insanın kendisini geliştirmesini sağlamaktır.

                     




E) Likert’in Sistem 4 Modeli
Liderlik
Değişkeni
Sistem 1
İstismarcı
Otokratik
Sistem 2
Yardımsever
Otokratik
Sistem 3
Katılımcı
Sistem 4
Demokratik
1)Astlara olan güven
Astlara güvenmez.
Hizmetçi ile efendisi arasındaki gibi bir güven anlayışı vardır.
Kısmen güvenir fakat kararlarla ilgili kontrole sahip olmak ister.
Bütün konularda tam olarak güvenir.
2)Astların algıladığı serbesti
Astlar iş ile ilgili konuları tartışmak konusunda kendilerini hiç serbest hissetmez.
Astlar kendilerini fazla serbest hissetmez.
Astlar kendilerini oldukça serbest hisseder.
Astlar kendilerini tamamıyla serbest hisseder.
3)Üstün astlarla olan ilişkisi
İşle ilgili sorunların çözümünde astların fikrini nadiren alır.
Bazen astların fikrini sorar.
Genel olarak astların fikrini alır ve onları kullanmaya çalışır.
Daima astların fikrini alır,onları kullanır.

       3)Durumsallık Teorisi
       Genel varsayım ; değişik koşulların değişik liderlik tarzlarını gerektirdiği yönündedir.Yani; en uygun liderlik davranışının koşullara ve durumlara göre değişeceğini söylemektedir.
       A) Fred Fiedler’in Etkin Liderlik Teorisi
       B) Amaç-Yol Modeli
       C) Hersey ve Blanchard’ın Yaşam Eğrisi Yaklaşımı
       D) Vroom-Jago-Yetton Modeli
        
       A) Fred Fiedler’in Etkin Liderlik Modeli
       Fiedler’a göre,her durum için geçerli bir liderlik tarzı yoktur.İçinde bulunulan duruma göre etkili olabilecek çeşitli liderlik tarzları söz konusudur.
       Lider ile izleyiciler arasındaki ilişkiler
       Başarılacak işin niteliği
       Liderin mevkiye dayanan otoritesinin derecesi

                                                                                                                                                                                                                      
       B) Amaç-Yol Modeli
       Martin Evans ve Robert House tarafından 1970’lerde geliştirilmiş bir modeldir.
       Liderin davranışları ve koşulları üzerine odaklanmaktadır.
       Bu modele göre liderin fonksiyonu,amaçlara ve bu amaçlara ulaşmada kullanılacak yolları açıklayarak astları motive etmektir.
       Yani bu modelde,liderin izleyicileri nasıl etkilediği,iş ile ilgili amaçların nasıl algılandığı ve amaca erişme yollarının neler olduğu üzerinde durulmaktadır.
       Model 4 tip liderdik davranışının varlığından söz etmektedir.
       Bunlar:
       1)Emir verici
       2)Destekleyici
       3)Katılmacı
       4)Başarı Arayıcı

       C) Hersey ve Blanchard’ın Yaşam Eğrisi Yaklaşımı
       Bu yaklaşıma göre astların olgunluk düzeyi birbirlerinden farklıdır.Eğer astlar düşük görev olgunluğuna sahipse yani daha az yetenekli veya eğitim düzeyleri düşük ya da kendilerine güvenleri zayıfsa,önderlerinden görmeyi arzuladıkları davranışlar daha olgun olan,yetenekli,kendine güvenen astlara göre farklılık göstermektedir.
       1)Söyleyen-Yüksek Görev-Düşük İlişki
       2)Satan-Yüksek Görev-Yüksek İlişki
       3)Katılmalı-Düşük Görev-Yüksek İlişki
       4)Yetki devreden-Düşük Görev-Düşük İlişki
        
       D) Vroom-Jago-Yetton Modeli
       Liderlik konusunda uzman olan yazarlar,liderin bir durumu analiz edip,katılım için doğru olup olmadığına karar vermelerini sağlayacak bir teknik geliştirmişlerdir.
       Model 3 unsurdan oluşmaktadır.
       1)Karar tarzları seti
       2)Sorular seti
       3)Karar ağacı

       Karar Tarzları Seti
       5 farklı tarzı vardır.
       1)Katılım yok.Yönetici problemi kendi çözer,kararı kendisi verir.
       2)Çok az düzeyde katılım var.Lider astlardan gerekli bilgileri alır ama problemin çözümüne kendi karar verir.
       3)Astların karara katılımı biraz daha fazladır.Lider,astların fikir ve önerilerini alır.Astların etkisini yansıtan ya da yansıtmayan bir karar verir.
       4)Lider problemleri bir grup şeklinde astları ile paylaşır ve onların fikirlerini toplu bir biçimde alır.Yine astların etkisini yansıtan ya da yansıtmayan bir karar verir.
       5)Tam katılım söz konusudur.Lider problemi astları ile paylaşır ve onlarla birlikte bir anlaşmaya varır.

       2) Sorular Seti
       7 durumsal soru ile sorunların analizinde belirli yollar önerilir.Bu sorulara verilecek evet ya da hayır türü yanıtlarla,lider karar tarzları setindeki 5 türlü davranıştan birini seçer.
       -Karar nitelik gerektiriyor mu?
       -Yüksek kaliteli bir karar vermek için yeterli bilgiye sahip miyim?
       -Problem yapısallaşmış mı?
       -Kararın astlar tarafından benimsenmesi,etkili bir uygulama için önemli mi?
       -Kararı kendiniz verdiyseniz,bu kararın astlarınızca kabul göreceği kesin mi?
       -Astlar,bu problemin çözümünde elde edilecek örgütsel amaçları paylaşıyor mu?
       -Tercih edilen çözümlerde,astlar arasında bir çatışma çıkması muhtemel mi?

       3)Karar Ağacı
       Liderin uygun katılım düzeyini belirleyen çizelgedir.Çizelgenin sol tarafı ile başlayıp her bir soruya ‘evet’ ya da ‘hayır’ şeklinde yanıtlar vererek lider,kendisi için en iyi katılım tarzına ilişkin bir karara ulaşabilir.

       Liderlik Tarzları
       Yönetici tarafından seçilen lider tarzı,o kişinin lider olarak etkinliğini etkiler.Uygun bir liderlik tarzının seçimi hem bireysel hem de organizasyonel amaçların gerçekleştirilmesini sağlar.Eğer uygun olmayan liderlik tarzı kullanılırsa organizasyonel amaçlar gerçekleştirilemez ve çalışanlar üzgün,güven ve tatmin duygusundan yoksun kişiler haline gelebilir.
       1)Otokratik Lider
       2)Demokratik Lider
       3)Laissez Faire( Tam serbesti veren) Lider
       1)Otokratik Lider
       Tüm yetki liderdedir ve bütün kararlar lider tarafından alınır.
       Keyfi kuvvet uygular.Ceza veya ödülleri kendi kontrol eder.
       Amaçların,politikaların ve planların belirlenmesinde izleyicilerin söz hakkı yoktur.Onlar sadece önceden aldıkları emirleri harfiyen yerine getirmekle yükümlüdür.



       2)Demokratik Lider
       Temel amaç;çalışanların kararlara katılmasını sağlayarak, örgütsel amaçların gerçekleştirilmesini, çalışanların işbirliği yapmalarını sağlayabilmektir.
       Neoklasik dönemde popüler olmuş bir yönetim tarzıdır.
       Demokratik lider,her zaman gruba danışı,ona göre hareket eder,astların fikirlerine saygı gösterir ve destekler.

       Laissez Faire(Tam Serbesti Veren) Lider
       Otokratlığın zıttı olarak alınabilir.Grup üyelerinin tamamen serbest bırakıldığı liderlik olarak tanımlanır.Liderin hiçbir katkısı yoktur.
       Bu tip liderler etkisizdir ve aslında liderlik pozisyonu taşımazlar,sözde mevki sahibidirler.
       Çalışanlara bir amaç bildirilir ve kendi yetenekleriyle amacın gerçekleştirilmesi konusunda tamamen serbest bırakılırlar.Çalışanlar,gereksinim ve isteklerine göre kendi kendilerini motive ederler.

Liderlik Teorilerinde Yeni Yaklaşımlar
       1)Etkileşimci Liderlik
       Bu liderlerin yenilik ve yaratıcılıkla ilgisi yoktur,sorunları çözerler ve mevcut durumu sürdürürler.Rol ve görevleri açıklayarak astları saptanan amaçlara ulaşma konusunda motive edip yol gösterirler.
       Astlarına ödüller verir ve onların sosyal ihtiyaçlarını anlayıp,bu ihtiyaçları tatmin etmeye çabalarlar.
       Örgüte bağlılık duyarlar,örgütsel değer ve normlara uyum sağlamaya çalışırlar.
       Lider ve izleyenler arasında değiş-tokuş vardır.Yani astlar liderin arzu ve isteklerine uygun davrandıkları takdirde ücret ve saygı gibi bazı değerli sonuçlar elde edeceklerdir.

       2)Dönüşümsel Liderlik
       Bu tip liderler,organizasyon içinde,ideal duruma ilişkin bir vizyonun oluşturulmasını sağlama yeteneğine sahip liderlerdir.Sorun çözmede astlarını güçlendirir ve mevcut durumu değiştirirler.
       Karizmatik davranışları ile astlarını etkilerler ve tüm işgörenlerin ihtiyaçlarını karşılamaya çalışırlar.
       Astlar,lider tarafından oluşturulan vizyonu kendi vizyonu olarak kabul eder ve günün birinde lider organizasyondan ayrılsa bile,astlar bu vizyonu başarmak konusunda çaba harcamaya devam eder.
       Astlarını,kişisel kazanç ve çıkardan ziyade örgütün yararı için çalışma konusunda motive ederler.

       3)Karizmatik Lider
       Karizma,izleyenlerin liderlerinde gördükleri Allah vergisi efsanevi bir güç olarak tanımlanmaktadır.
       Karizmatik Liderlik ise,böyle bir gücü yaratan kişisel yeteneklere sahip kişilerin,izleyenler üzerinde olağandışı etkiler sağlaması demektir.
        
       Robert House’a göre karizmatik liderde 3 tür özellik bulunur:
       1)Yüksek düzeyde güven
       2)Hakimiyet
       3)Kendi inançlarına güçlü bir biçimde sarılma
        
       Warren Bennis’e göre ise bu tip liderlerde 4 ortak özellik bulunmaktadır:
       1)Zorlayıcı bir vizyonu veya amaç duygusu vardır.
       2)Bu vizyonu,astların kendileri ile özdeşleştirmelerini sağlayacak  şekilde ifade ederler.
       3)Vizyona ulaşılmasına önem verir ve bu konuda tutarlılık gösterirler.
       4)Kendi güçlü yönlerini bilir ve bu yönlerine yatırım yaparlar.
        
       Kadın Liderler
       1)Kadınların yeterince kendilerine güvenmemeleri
       2)Eş ve anne olarak üstlendikleri sorumluluklar
       3)Erkekler kadar iyi eğitim görme fırsatı yakalanamaması
       3)İşyerlerinin doğrudan erkek yöneticileri tercih etmesi
       4)İşverenlerin ve astların kadınlara karşı olumsuz tutumları
       5)Kadınların duygusal olmaları nedeniyle yöneticilik için gerekli olduğu düşünülen cesaret,hırs,analitik düşünme ve ataklık gibi özelliklere sahip olamayacakları konusundaki yaygın inanış

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder