liderlik

LİDERLİK

•       Certo’ya göre;liderlik bazı amaçların başarılması yönünde insanların davranışlarını yönlendirme süreci olarak tanımlanabilir.

•       Hellriegel ve Slocum’a göre;hedeflenen amaçlara ulaşmak için,organizasyonun diğer elemanlarını etkileme,motive etme ve yönlendirme yeteneği olarak tanımlanır.

George ve Jones’a göre;lider,grupların ve organizasyonların amaçlarına ulaşmalarını sağlamak üzere gruptaki ve organizasyonlardaki üyeleri etkileyen kişilerdir.

Liderlik Sürecinde Kullanılan Güç Tipleri

•       Güç ; diğerlerinin davranışlarını etkileyebilme yeteneği olarak tanımlanabilir.

•       French ve Raven’e göre lider,astlarını etkilemek için şu güç tiplerini kullanır:

•       Biçimsel Güç

•       Ödüllendirme Gücü

•       Cezalandırma Gücü

•       Uzmanlık Gücü

•       Beğeniye Dayanan Güç

•       Bu açıklamalardan sonra liderlik sürecini şu eşitlikle ifade edebiliriz:

•       Liderlik=f(Lider,İzleyiciler,Koşullar)

Liderlik Teoriler

•       1)Özellikler Teorisi

Yaş	Zeka	Samimiyet
Cinsiyet	Bilgi	Doğruluk
Boy	İnisiyatif sahibi olma	Açık sözlülük
Başkalarına güven verme güzel konuşma yeteneği	Kişiler arasındaki ilişki kurma yeteneği	Kendine güven duyma
Irk	Dürüstlük	Kararlılık
Yakışıklılık/Güzellik	Hissel olgunluk	İş başarma yeteneği

•       2)Davranışsal Teoriler

•       Araştırmacılar liderin kişisel özelliklerinden çok ‘nasıl davrandıkları’ ve ‘ne yaptıkları’ ile ilgilenmeye başlamışlardır.

•       Liderin astları ile iletişim şekli,yetki devredip etmemesi,karar verme tarzı,anlaşmazlıkları çözüm şekli gibi davranışlar liderin etkinliğini belirleyen önemli faktörler olarak ele alınmıştır.

•       A) Ohio State Üniversitesi Liderlik Çalışması

•       B) Michigan Üniversitesi Çalışmaları

•       C) Blake ve Mouton’un Yönetim Tarzı Matriksi Modeli

•       D)McGregor’un X ve Y Teorisi

E)Likert’in Sistem 4 Modeli

A)Ohio State Üniversitesi Liderlik Çalışması

•       Amaç; liderin nasıl tanımlandığını tespit etmektir.

•       Çalışma sonucunda liderlik davranışlarını tanımlamada 2 önemli bağımsız değişkenin önemli rol oynadığı belirlenmiştir.

    Bunlar:

•       Kişiyi dikkate alma

•       İşi ağırlık verme

•           Ohio State Üniversitesi Çalışmalarının Sonuçları Şöyledir:

•       1)Liderin kişiyi dikkate alan davranışları arttıkça personel devir hızı ve devamsızlığı azalmaktadır.

•       2)Liderin inisiyatifi ele alan davranışları arttıkça grup üyelerinin performansı artmaktadır.

•       B)Michigan Üniversitesi Çalışmaları

•        

•       Bu çalışmanın amacı; grup üyelerinin tatminine ve grubun verimliliğine katkıda bulunan faktörleri belirlemektir.

•       Verimlilik,iş tatmini,personel devir hızı gibi kriterler kullanılmıştır.

•       Liderlerin davranışları 2 faktör etrafında toplanmaktadır:

•       1)Kişiye yönelik davranış faktörü

•       2)İşe yönelik davranış faktörü

•       Çalışmanın ulaştığı genel sonuç;kişiye yönelik liderlik davranışının daha etkin olduğu yönünde olmuştur.

•        

•       C)Blake ve Mouton’un Yönetim Tarz Matriksi    Modeli

•           2 tutumsal boyutu vardır:

•           1)İnsana ilgi

•           2)Üretime ilgi

•       Liderlik Tarzları

•       (9,9) Liderlik=> Ekip Liderlik

•       (5,5) Liderlik=> Orta Yolcu Liderlik

•       (1,9) Liderlik=> Şehir Kulübü Liderlik

•       (9,1) Liderlik=> Görev Liderliği

•       (1,1) Liderlik => Cılız Liderlik

•       D) McGregor’un  X ve Y Teorileri

•        

•       X teorisi varsayımları	•       Y teorisi varsayımları
•       Ortalama bir insan çalışmayı sevmez,iş’ten mümkün olduğunca kaçmaya çalışır.	•       Kişi için iş,oyun ve dinlenme kadar doğaldır.
•       Sorumluluk yüklenmek istemez,güvenceyi herşeye tercih eder.	•       Kişi doğuştan tembel değildir.Onu bu hale getiren tecrübeleridir.
•       İnsanları çalıştırmak için onları zorlamak ve yakından kontrol etmek gerekir.	•       Her insanın potansiyeli vardır.Uygun şartlar altında kişi bunları gerçekleştirir ve daha fazla sorumluluk yüklenmeyi öğrenir.
	•       Dolayısıyla yöneticinin yapması gereken,uygun ortam yaratarak insanın kendisini geliştirmesini sağlamaktır.

                     

E) Likert’in Sistem 4 Modeli

Liderlik Değişkeni	Sistem 1 İstismarcı Otokratik	Sistem 2 Yardımsever Otokratik	Sistem 3 Katılımcı	Sistem 4 Demokratik
1)Astlara olan güven	Astlara güvenmez.	Hizmetçi ile efendisi arasındaki gibi bir güven anlayışı vardır.	Kısmen güvenir fakat kararlarla ilgili kontrole sahip olmak ister.	Bütün konularda tam olarak güvenir.
2)Astların algıladığı serbesti	Astlar iş ile ilgili konuları tartışmak konusunda kendilerini hiç serbest hissetmez.	Astlar kendilerini fazla serbest hissetmez.	Astlar kendilerini oldukça serbest hisseder.	Astlar kendilerini tamamıyla serbest hisseder.
3)Üstün astlarla olan ilişkisi	İşle ilgili sorunların çözümünde astların fikrini nadiren alır.	Bazen astların fikrini sorar.	Genel olarak astların fikrini alır ve onları kullanmaya çalışır.	Daima astların fikrini alır,onları kullanır.

•       3)Durumsallık Teorisi

•       Genel varsayım ; değişik koşulların değişik liderlik tarzlarını gerektirdiği yönündedir.Yani; en uygun liderlik davranışının koşullara ve durumlara göre değişeceğini söylemektedir.

•       A) Fred Fiedler’in Etkin Liderlik Teorisi

•       B) Amaç-Yol Modeli

•       C) Hersey ve Blanchard’ın Yaşam Eğrisi Yaklaşımı

•       D) Vroom-Jago-Yetton Modeli

•        

•       A) Fred Fiedler’in Etkin Liderlik Modeli

•       Fiedler’a göre,her durum için geçerli bir liderlik tarzı yoktur.İçinde bulunulan duruma göre etkili olabilecek çeşitli liderlik tarzları söz konusudur.

•       Lider ile izleyiciler arasındaki ilişkiler

•       Başarılacak işin niteliği

•       Liderin mevkiye dayanan otoritesinin derecesi

                                                                                                                                                                                                                      

•       B) Amaç-Yol Modeli

•       Martin Evans ve Robert House tarafından 1970’lerde geliştirilmiş bir modeldir.

•       Liderin davranışları ve koşulları üzerine odaklanmaktadır.

•       Bu modele göre liderin fonksiyonu,amaçlara ve bu amaçlara ulaşmada kullanılacak yolları açıklayarak astları motive etmektir.

•       Yani bu modelde,liderin izleyicileri nasıl etkilediği,iş ile ilgili amaçların nasıl algılandığı ve amaca erişme yollarının neler olduğu üzerinde durulmaktadır.

•       Model 4 tip liderdik davranışının varlığından söz etmektedir.

•       Bunlar:

•       1)Emir verici

•       2)Destekleyici

•       3)Katılmacı

•       4)Başarı Arayıcı

•       C) Hersey ve Blanchard’ın Yaşam Eğrisi Yaklaşımı

•       Bu yaklaşıma göre astların olgunluk düzeyi birbirlerinden farklıdır.Eğer astlar düşük görev olgunluğuna sahipse yani daha az yetenekli veya eğitim düzeyleri düşük ya da kendilerine güvenleri zayıfsa,önderlerinden görmeyi arzuladıkları davranışlar daha olgun olan,yetenekli,kendine güvenen astlara göre farklılık göstermektedir.

•       1)Söyleyen-Yüksek Görev-Düşük İlişki

•       2)Satan-Yüksek Görev-Yüksek İlişki

•       3)Katılmalı-Düşük Görev-Yüksek İlişki

•       4)Yetki devreden-Düşük Görev-Düşük İlişki

•        

•       D) Vroom-Jago-Yetton Modeli

•       Liderlik konusunda uzman olan yazarlar,liderin bir durumu analiz edip,katılım için doğru olup olmadığına karar vermelerini sağlayacak bir teknik geliştirmişlerdir.

•       Model 3 unsurdan oluşmaktadır.

•       1)Karar tarzları seti

•       2)Sorular seti

•       3)Karar ağacı

•       Karar Tarzları Seti

•       5 farklı tarzı vardır.

•       1)Katılım yok.Yönetici problemi kendi çözer,kararı kendisi verir.

•       2)Çok az düzeyde katılım var.Lider astlardan gerekli bilgileri alır ama problemin çözümüne kendi karar verir.

•       3)Astların karara katılımı biraz daha fazladır.Lider,astların fikir ve önerilerini alır.Astların etkisini yansıtan ya da yansıtmayan bir karar verir.

•       4)Lider problemleri bir grup şeklinde astları ile paylaşır ve onların fikirlerini toplu bir biçimde alır.Yine astların etkisini yansıtan ya da yansıtmayan bir karar verir.

•       5)Tam katılım söz konusudur.Lider problemi astları ile paylaşır ve onlarla birlikte bir anlaşmaya varır.

•       2) Sorular Seti

•       7 durumsal soru ile sorunların analizinde belirli yollar önerilir.Bu sorulara verilecek evet ya da hayır türü yanıtlarla,lider karar tarzları setindeki 5 türlü davranıştan birini seçer.

•       -Karar nitelik gerektiriyor mu?

•       -Yüksek kaliteli bir karar vermek için yeterli bilgiye sahip miyim?

•       -Problem yapısallaşmış mı?

•       -Kararın astlar tarafından benimsenmesi,etkili bir uygulama için önemli mi?

•       -Kararı kendiniz verdiyseniz,bu kararın astlarınızca kabul göreceği kesin mi?

•       -Astlar,bu problemin çözümünde elde edilecek örgütsel amaçları paylaşıyor mu?

•       -Tercih edilen çözümlerde,astlar arasında bir çatışma çıkması muhtemel mi?

•       3)Karar Ağacı

•       Liderin uygun katılım düzeyini belirleyen çizelgedir.Çizelgenin sol tarafı ile başlayıp her bir soruya ‘evet’ ya da ‘hayır’ şeklinde yanıtlar vererek lider,kendisi için en iyi katılım tarzına ilişkin bir karara ulaşabilir.

•       Liderlik Tarzları

•       Yönetici tarafından seçilen lider tarzı,o kişinin lider olarak etkinliğini etkiler.Uygun bir liderlik tarzının seçimi hem bireysel hem de organizasyonel amaçların gerçekleştirilmesini sağlar.Eğer uygun olmayan liderlik tarzı kullanılırsa organizasyonel amaçlar gerçekleştirilemez ve çalışanlar üzgün,güven ve tatmin duygusundan yoksun kişiler haline gelebilir.

•       1)Otokratik Lider

•       2)Demokratik Lider

•       3)Laissez Faire( Tam serbesti veren) Lider

•       1)Otokratik Lider

•       Tüm yetki liderdedir ve bütün kararlar lider tarafından alınır.

•       Keyfi kuvvet uygular.Ceza veya ödülleri kendi kontrol eder.

•       Amaçların,politikaların ve planların belirlenmesinde izleyicilerin söz hakkı yoktur.Onlar sadece önceden aldıkları emirleri harfiyen yerine getirmekle yükümlüdür.

•       2)Demokratik Lider

•       Temel amaç;çalışanların kararlara katılmasını sağlayarak, örgütsel amaçların gerçekleştirilmesini, çalışanların işbirliği yapmalarını sağlayabilmektir.

•       Neoklasik dönemde popüler olmuş bir yönetim tarzıdır.

•       Demokratik lider,her zaman gruba danışı,ona göre hareket eder,astların fikirlerine saygı gösterir ve destekler.

•       Laissez Faire(Tam Serbesti Veren) Lider

•       Otokratlığın zıttı olarak alınabilir.Grup üyelerinin tamamen serbest bırakıldığı liderlik olarak tanımlanır.Liderin hiçbir katkısı yoktur.

•       Bu tip liderler etkisizdir ve aslında liderlik pozisyonu taşımazlar,sözde mevki sahibidirler.

•       Çalışanlara bir amaç bildirilir ve kendi yetenekleriyle amacın gerçekleştirilmesi konusunda tamamen serbest bırakılırlar.Çalışanlar,gereksinim ve isteklerine göre kendi kendilerini motive ederler.

Liderlik Teorilerinde Yeni Yaklaşımlar

•       1)Etkileşimci Liderlik

•       Bu liderlerin yenilik ve yaratıcılıkla ilgisi yoktur,sorunları çözerler ve mevcut durumu sürdürürler.Rol ve görevleri açıklayarak astları saptanan amaçlara ulaşma konusunda motive edip yol gösterirler.

•       Astlarına ödüller verir ve onların sosyal ihtiyaçlarını anlayıp,bu ihtiyaçları tatmin etmeye çabalarlar.

•       Örgüte bağlılık duyarlar,örgütsel değer ve normlara uyum sağlamaya çalışırlar.

•       Lider ve izleyenler arasında değiş-tokuş vardır.Yani astlar liderin arzu ve isteklerine uygun davrandıkları takdirde ücret ve saygı gibi bazı değerli sonuçlar elde edeceklerdir.

•       2)Dönüşümsel Liderlik

•       Bu tip liderler,organizasyon içinde,ideal duruma ilişkin bir vizyonun oluşturulmasını sağlama yeteneğine sahip liderlerdir.Sorun çözmede astlarını güçlendirir ve mevcut durumu değiştirirler.

•       Karizmatik davranışları ile astlarını etkilerler ve tüm işgörenlerin ihtiyaçlarını karşılamaya çalışırlar.

•       Astlar,lider tarafından oluşturulan vizyonu kendi vizyonu olarak kabul eder ve günün birinde lider organizasyondan ayrılsa bile,astlar bu vizyonu başarmak konusunda çaba harcamaya devam eder.

•       Astlarını,kişisel kazanç ve çıkardan ziyade örgütün yararı için çalışma konusunda motive ederler.

•       3)Karizmatik Lider

•       Karizma,izleyenlerin liderlerinde gördükleri Allah vergisi efsanevi bir güç olarak tanımlanmaktadır.

•       Karizmatik Liderlik ise,böyle bir gücü yaratan kişisel yeteneklere sahip kişilerin,izleyenler üzerinde olağandışı etkiler sağlaması demektir.

•        

•       Robert House’a göre karizmatik liderde 3 tür özellik bulunur:

•       1)Yüksek düzeyde güven

•       2)Hakimiyet

•       3)Kendi inançlarına güçlü bir biçimde sarılma

•        

•       Warren Bennis’e göre ise bu tip liderlerde 4 ortak özellik bulunmaktadır:

•       1)Zorlayıcı bir vizyonu veya amaç duygusu vardır.

•       2)Bu vizyonu,astların kendileri ile özdeşleştirmelerini sağlayacak  şekilde ifade ederler.

•       3)Vizyona ulaşılmasına önem verir ve bu konuda tutarlılık gösterirler.

•       4)Kendi güçlü yönlerini bilir ve bu yönlerine yatırım yaparlar.

•        

•       Kadın Liderler

•       1)Kadınların yeterince kendilerine güvenmemeleri

•       2)Eş ve anne olarak üstlendikleri sorumluluklar

•       3)Erkekler kadar iyi eğitim görme fırsatı yakalanamaması

•       3)İşyerlerinin doğrudan erkek yöneticileri tercih etmesi

•       4)İşverenlerin ve astların kadınlara karşı olumsuz tutumları

•       5)Kadınların duygusal olmaları nedeniyle yöneticilik için gerekli olduğu düşünülen cesaret,hırs,analitik düşünme ve ataklık gibi özelliklere sahip olamayacakları konusundaki yaygın inanış